Serdar Denktaş
Devletin toplumla kurduğu vesayetçi ilişkiyi, kamuya hizmet etmek için oluşturulmuş kurumlarının işleyişinde açıkça görebiliriz. Kamu kuruluşları, kamuya açık olması gereken bilgileri adeta devlet sırrı gibi toplumdan saklarlar, bilgi talep edildiğinde de çoğunlukla sağırlaşırlar. Yasalara aykırı işleyişlerinden şikayet edildiğinde sonuç almak ise oldukça zordur. Kamu kurumları, toplumun denetleyebilmesine imkan sağlayacak şeffaflık ve hesap verebilirlikten epeyce uzaktırlar. Yurttaşların kurumların yasal haklarını çiğnediği durumlarda başvurabileceği denetleyici kurumlar da oldukça azdır. Avrupa Birliği’ne üyelik
sürecinde AB mevzuatına uyum sağlamak ve devletin şeffaflık ve
hesap verebilirliğini arttırmaya yönelik, yetersiz de olsa bazı yeni yasalar
çıkarılmış, yeni kurumlar oluşturulmuştur.
Oluşturulan bu yeni mekanizmaların, ya henüz yeterince
bilinmemesi ya da devletin bildik keyfi işleyişinden bıkkınlık nedeni ile pek fazla kullanılmadığı
söylenebilir. Kişisel deneyimlerimden yola çıkarak, özellikle insan hakları, ekoloji
ve kent mücadelesi veren kesimlerin kamu kurumlarının işleyişini sorgulamak ve ihlal edilen haklarını geri almak üzere başvurabilecekleri bazı kurumsal yapılardan ve yasalardan söz etmek
istiyorum.
Başbakanlık İletişim
Merkezi (BİMER):
Kamu kuruluşlarının işleyişlerinin kamu yararına olup
olmadığını denetleyebilmek için bu kuruluşların herşeyden önce şeffaflık ilkesi
ile çalışıyor olması gerekir. Buna yasal zemin sağlamak üzere 25.4.2004
tarihinde
4982
Sayılı Bilgi Edinme Yasası yürürlüğe girmiştir. Yasa kapsamında vatandaşların
kamu kurumlarının işleyişi ile ilgili bilgileri talep etmelerini ve
gerektiğinde şikayetlerini iletmelerini kolaylaştırmak üzere
Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER) kurulmuştur. BİMER aracılığı ile
vatandaşların internet üzerinden de başvuru yapabilmeleri olanaklı hale
gelmiştir. Yazılı başvurulara göre çok daha etkin ve hızlı çalışan bir
sistemdir ve verilen takip numarası ile başvuru
sahibinin başvurusunun geçtiği aşamaları izlemesi mümkündür. Başvuru sahibine
isterse, kurumsal yazışmalarda kimliğini gizleme seçeneği de tanınmıştır. BİMER
başvuruları
http://www.bimer.gov.tr/
adresinden yapılabilir. Kurumlara dilekçe ile yapılan doğrudan başvurulara göre en önemli farkı,
başvurunun yöneltildiği kurumun tutumunun bağlı olduğu üst kurumlar tarafından izleniyor
olmasıdır.
Eskiden dilekçelere cevap verip vermemek kurumun keyfine bağlı
iken, bu yasa ile 30 gün içinde cevap verme zorunluluğu getirilmiştir. Ancak bu
hükme uyulmadığı durumda kusuru bulunan görevliler için yasada disiplin cezası
dışında bir yaptırımın öngörülmediğini de belirtmek gerekir. Yasal süre içinde
cevaplanmayan ya da hiç cevaplanmayan dilekçelerin sayısı bu yasaya rağmen hala
az değildir. Böyle durumlarda Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu devreye
sokulabilir.
Bilgi Edinme
Değerlendirme Kurumu (BEDK):
Bilgi Edinme Yasası kapsamında yapılan başvurudan sonuç
alınamazsa; yani 30 gün geçmesine rağmen cevap gelmemişse, ya da cevap tatmin
edici değilse başvurulabilecek kurumdur. Bu Kurum, başvurunun yapıldığı kurumun
tutumunun Bilgi Edinme Yasası’na uygun olup olmadığını değerlendirerek,
vatandaşın haklı olduğu durumda talebinin yerine getirilmesi için ilgili kurum
nezdinde girişimde bulunur. BEDK’ya başvuru, Kurumun web sitesinden
indirilebilen formu doldurup posta ile göndererek yapılabilir. Şikayete sözkonusu
olan kurumdan verilen olumsuz cevaptan sonraki 15 gün içinde başvurunun yapılması
gerekiyor. Şikayet engeç 30 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanıyor.
Ayrıntılı bilgi için
www.bedk.gov.tr
Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu
(KDK):
Kamu hizmeti alırken haksızlığa uğradığınızı düşünüyorsanız başvurabileceğiniz bir kurumdur. KDK'ya başvurmadan önce ilgili idareye başvurulmuş ve sorunun çözülememiş olması gerekiyor.
6328 Sayılı
Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını denetlemek üzere çıkarılmıştır. 28.3.2013 tarihinde
yürürlüğe giren Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde
menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kuruma şikâyet başvurusunda
bulunabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın
hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması
hâlinde menfaat ihlali aranmaz. Dilekçeler Kuruma Valilikler bünyesindeki
ofisler aracılığı ile veya mektup, faks
ve e-posta ile ulaştırılabilir. Başvuru dilekçesi Türkçe dışındaki dillerde de
hazırlabiliyor. Elektronik ortamda başvuru için e-posta adresi ve şifre ile
önce sisteme kayıt olmak gerekiyor. Ayrıntılı bilgi ve başvurular için
http://ebys.ombudsman.gov.tr/eBasvuru/BasvuruGiris.aspx