Bilgi Edinme Yasası ve Kamu Denetçiliği Kurumu

Serdar Denktaş

Devletin toplumla kurduğu vesayetçi ilişkiyi, kamuya hizmet etmek için oluşturulmuş kurumlarının işleyişinde açıkça görebiliriz. Kamu kuruluşları, kamuya açık olması gereken bilgileri adeta devlet sırrı gibi toplumdan saklarlar, bilgi talep edildiğinde de çoğunlukla sağırlaşırlar. Yasalara aykırı işleyişlerinden şikayet edildiğinde sonuç almak ise oldukça zordur. Kamu kurumları, toplumun denetleyebilmesine imkan sağlayacak şeffaflık ve hesap verebilirlikten epeyce uzaktırlar. Yurttaşların kurumların yasal haklarını çiğnediği durumlarda başvurabileceği denetleyici kurumlar da oldukça azdır. Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde AB mevzuatına uyum sağlamak ve devletin şeffaflık ve hesap verebilirliğini arttırmaya yönelik, yetersiz de olsa bazı yeni yasalar çıkarılmış, yeni kurumlar oluşturulmuştur.

Oluşturulan bu yeni mekanizmaların, ya henüz yeterince bilinmemesi ya da devletin bildik keyfi işleyişinden  bıkkınlık nedeni ile pek fazla kullanılmadığı söylenebilir. Kişisel deneyimlerimden yola çıkarak, özellikle insan hakları, ekoloji ve kent mücadelesi veren kesimlerin kamu kurumlarının işleyişini sorgulamak ve ihlal edilen haklarını geri almak üzere başvurabilecekleri bazı kurumsal yapılardan ve yasalardan söz etmek istiyorum.

Başbakanlık İletişim Merkezi  (BİMER):

Kamu kuruluşlarının işleyişlerinin kamu yararına olup olmadığını denetleyebilmek için bu kuruluşların herşeyden önce şeffaflık ilkesi ile çalışıyor olması gerekir. Buna yasal zemin sağlamak üzere 25.4.2004 tarihinde 4982 Sayılı Bilgi Edinme Yasası yürürlüğe girmiştir. Yasa kapsamında vatandaşların kamu kurumlarının işleyişi ile ilgili bilgileri talep etmelerini ve gerektiğinde şikayetlerini iletmelerini kolaylaştırmak üzere Başbakanlık İletişim Merkezi  (BİMER) kurulmuştur. BİMER aracılığı ile vatandaşların internet üzerinden de başvuru yapabilmeleri olanaklı hale gelmiştir. Yazılı başvurulara göre çok daha etkin ve hızlı çalışan bir sistemdir ve verilen  takip numarası ile başvuru sahibinin başvurusunun geçtiği aşamaları izlemesi mümkündür. Başvuru sahibine isterse, kurumsal yazışmalarda kimliğini gizleme seçeneği de tanınmıştır. BİMER başvuruları http://www.bimer.gov.tr/ adresinden yapılabilir. Kurumlara dilekçe ile yapılan doğrudan başvurulara göre en önemli farkı, başvurunun yöneltildiği kurumun tutumunun bağlı olduğu üst kurumlar tarafından izleniyor olmasıdır.

Eskiden dilekçelere cevap verip vermemek kurumun keyfine bağlı iken, bu yasa ile 30 gün içinde cevap verme zorunluluğu getirilmiştir. Ancak bu hükme uyulmadığı durumda kusuru bulunan görevliler için yasada disiplin cezası dışında bir yaptırımın öngörülmediğini de belirtmek gerekir. Yasal süre içinde cevaplanmayan ya da hiç cevaplanmayan dilekçelerin sayısı bu yasaya rağmen hala az değildir. Böyle durumlarda Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu devreye sokulabilir.

Bilgi Edinme Değerlendirme Kurumu (BEDK):

Bilgi Edinme Yasası kapsamında yapılan başvurudan sonuç alınamazsa; yani 30 gün geçmesine rağmen cevap gelmemişse, ya da cevap tatmin edici değilse başvurulabilecek kurumdur. Bu Kurum, başvurunun yapıldığı kurumun tutumunun Bilgi Edinme Yasası’na uygun olup olmadığını değerlendirerek, vatandaşın haklı olduğu durumda talebinin yerine getirilmesi için ilgili kurum nezdinde girişimde bulunur. BEDK’ya başvuru, Kurumun web sitesinden indirilebilen formu doldurup  posta ile  göndererek yapılabilir. Şikayete sözkonusu olan kurumdan verilen olumsuz cevaptan sonraki 15 gün içinde başvurunun yapılması gerekiyor. Şikayet engeç 30 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanıyor. Ayrıntılı bilgi için www.bedk.gov.tr

Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu (KDK):

Kamu hizmeti alırken haksızlığa uğradığınızı düşünüyorsanız başvurabileceğiniz bir kurumdur. KDK'ya başvurmadan önce ilgili idareye başvurulmuş ve sorunun çözülememiş olması gerekiyor.

6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını denetlemek üzere çıkarılmıştır. 28.3.2013 tarihinde yürürlüğe giren Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kuruma şikâyet başvurusunda bulunabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali aranmaz. Dilekçeler Kuruma Valilikler bünyesindeki ofisler aracılığı ile  veya mektup, faks ve e-posta ile ulaştırılabilir. Başvuru dilekçesi Türkçe dışındaki dillerde de hazırlabiliyor. Elektronik ortamda başvuru için e-posta adresi ve şifre ile önce sisteme kayıt olmak gerekiyor. Ayrıntılı bilgi ve başvurular için http://ebys.ombudsman.gov.tr/eBasvuru/BasvuruGiris.aspx